Biskup to w Kościołach chrześcijańskich zwierzchnik, stanowiący swego rodzaju zastępcę i wysłannika Jezusa Chrystusa. W Kościele rzymskokatolickim, jak i m.in. prawosławnym, jest nim duchowny mający pełnię sakramentu uświęceń. Podczas sprawowania obrzędów oraz liturgii, kapłan powinien nosić odpowiednie szaty liturgiczne, jak i akcesoria dla biskupa. W tym wpisie przedstawiamy elementy ubioru biskupów!
Urząd biskupi w Kościele Katolickim
Na mocy prawa Bożego, biskupi są następcami Apostołów – stają się nimi w chwili święceń na mocy biskupiej konsekracji, będącej udzieleniem im Ducha Świętego przez innych biskupów. Wtedy też stają się swego rodzaju pasterzami Bożego ludu, gdyż przyjmują sakrament święceń w stopniu episkopatu. Biskupi posiadają trzy zadania: nauczania, uświęcania oraz rządzenia. Obowiązki te w pełni należą do biskupa diecezjalnego, który jest wspomagany przez biskupa pomocniczego.
Podział biskupów występuje w Kodeksie Prawa Kanonicznego z 1983 roku, dzięki czemu możemy rozróżnić dwie kategorie prawne: biskupów diecezjalnych i biskupów tytularnych. Pierwsi są biskupami we własnej diecezji, natomiast drudzy również są biskupami, aczkolwiek nie posiadają własnej diecezji – to wspomniani biskupi pomocniczy, a także biskupi pracujący w Kongregacjach Watykańskich, przy Konferencjach Episkopatu, a także biskupi znajdujący się w stanie spoczynku.
Podczas sprawowania obrzędów oraz liturgii, biskupi powinni ubierać odpowiednie szaty liturgiczne, jak i pamiętać o wszelkich pozostałych niezbędnych elementach ubioru.
Szaty biskupa
Wśród szat dla duchownych możemy wyróżnić elementy wspólne dla biskupa, prezbitera oraz diakona. Alba to długa, biała szata do kostek, posiadająca długie rękawy, natomiast stuła stanowi szeroką, długą wstęgę, będącą odznaczeniem wszystkich duchownych – symbolizuje ona władzę oraz godność urzędu kapłańskiego.
Wśród ubioru kapłańskiego można zobaczyć również elementy, które mogą być noszone jedynie przez biskupa – prezentujemy je poniżej.
Mitra – nakrycie głowy biskupa
Mitra stanowi liturgiczne nakrycie głowy biskupa – niezwykle uroczyste, składające się z dwóch trójkątów połączonych opaską, posiadające dwie wiszące z tyłu taśmy.
Na przestrzeni wieków wierni mogli obserwować wiele przemian zachodzących w mitrze. Posiadała ona różne zdobienia oraz formy. Ciekawym przykładem jest okres baroku, kiedy biskupi mogli używać naprzemiennie trzech rodzajów tego okrycia głowy: mitry pretiosa, auriphyrygiata i simplex. W obecnych czasach biskupi mogą jednak używać tylko jednej mitry – zwykłej bądź ozdobnej, w zależności od rodzaju liturgicznej celebracji.
Piuska nakrywająca czubek głowy biskupa
Piuska to okrągła czapeczka o niewielkich rozmiarach. Nakrywa ona czubek głowy kapłana nie tylko podczas sprawowania liturgii, ale i poza nią. Na jej środku znajduje się mała pętelka. Ten element stroju symbolizuje obłok Bożej Obecności i Bożej opieki nad osobą, która ją nosi.
Paliusz zakładany na ornat
Paliusz to noszony na ramionach pas z białej wełny. Zdobiony jest sześcioma wyszytymi czarnymi, równoramiennymi krzyżami, a zakończony jedwabnymi fragmentami o czarnej barwie. Jest on noszony jako element liturgicznego stroju, który podkreśla funkcję oraz władzę kapłana w zgromadzeniu, jak i jego łączność ze Stolicą Apostolską.
Pektorał noszony na sercu
Pektorał to znak opieki Jezusa, a także przypomnienie o istocie głoszenia o Jego ukrzyżowaniu. To krzyż noszony na sercu – od XVI jego zakładanie stanowi obowiązek każdego biskupa.
Pastorał, czyli najstarszy znak władzy i siły
Laskę używaną przez biskupa w czasie liturgii nazywa się pastorałem. Używali jej już w starożytności pasterze, przez co stała się symbolem przewodzącej władzy, jak i mocy, która chroni oraz wspiera. Co istotne, biskup może używać pastorału jedynie we własnej diecezji – poza nią może to zrobić tylko za zgodą miejscowego biskupa.
Pierścień na serdecznym palcu prawej dłoni
Pierścień biskupi stanowi jeden z symboli władzy biskupiej – noszony jest on na serdecznym palcu prawej dłoni. To znak zaślubin biskupa z diecezją, jego noszenie jest znakiem wierności. Kolista forma pierścienia symbolizuje natomiast wieczność. Kiedyś biskupi nosili pierścień jedynie podczas czynności liturgicznych, aczkolwiek przepisy z 1984 roku wskazują na obowiązek noszenia pierścienia zawsze – każdego dnia, w czasie każdej liturgii z wyjątkiem Wielkiego Piątku.
W tym wpisie zaprezentowaliśmy szaty biskupie – są one niezaprzeczalnie przepełnione bogatą symboliką. Podkreślają one wagę pełnionego przez duchownego urzędu.
